Empathie als verplicht schoolvak een goed idee? De Denen vinden van wel

Denemarken staat hoog in de lijst van meest gelukkige landen ter wereld. Misschien is dat wel te danken aan de lessen ‘empathie’ die alle Deense kinderen tussen de zes en zestien jaar iedere week verplicht moeten volgen. Deze les is in 1993 zelfs in de wet vastgelegd. Wat is empathie nu eigenlijk en waarom is het belangrijk om te leren?

Empathie komt van het Griekse woord empatheia. Empatheia betekent invoelen. Volgens de Amerikaanse auteur Brené Brown is empathie het vermogen om het standpunt van een andere partij te zien en te begrijpen. Dat je die visie niet veroordeelt en er met de ander over kunt communiceren. Empatisch zijn is dus niet alleen aardig zijn, maar je echt in de ander kunnen verplaatsen en accepteren dat jullie verschillende opvattingen kunnen hebben. Pas dan kun je constructief samenwerken.

Empatisch luisteren

Echt naar elkaar luisteren is een kunst. We hebben al snel de neiging om onze mening te verkondigen, zonder naar de argumenten van de gesprekspartner te luisteren. Daarnaast zijn we veel met onze eigen problemen bezig en halen we er vaak persoonlijke ervaringen bij als de ander iets vergelijkbaars doormaakt. We luisteren wel, maar met de aandacht op onszelf gericht. Op zich is dat niet verkeerd, omdat je niet continue met empathie kunt luisteren. Daarmee zou je jezelf enorm uitputten, want het vergt veel concentratie en energie. Het is dus zaak om te weten wanneer het wenselijk is om empatisch te zijn.

Zonder oordeel

Onderzoek toont aan dat empathie zich rond de kleuterleeftijd ontwikkelt. Op die leeftijd zie je dat kinderen anderen beginnen te troosten, omdat ze zich in kunnen leven in hun verdriet of pijn. Het is dus niet gek dat de lessen empathie in Denemarken al vanaf een jaar of zes worden aangeboden. Er wordt onder andere gebruik gemaakt van het programma Step by Step. Daarbij krijgen kinderen foto’s te zien van andere kinderen met verschillende emoties (zoals angst, woede en blijdschap). Ze moeten vervolgens de gevoelens van die ander in woorden uitdrukken. Zo leren de kinderen om te vertellen wat de andere voelt, zonder oordeel.

Klassen Tid

De les empathie vindt plaats tijdens ‘Klassen Tid’ (klassentijd). Er wordt ook gepraat over persoonlijke problemen of onderwerpen die in de groep spelen, zoals bijvoorbeeld pesten. Het doel is om in de klas een gezellig sfeer te creëren, waarin de kinderen zich prettig en veilig voelt. Zodat iedereen zijn hart kan luchten en er een open gesprek ontstaat. Om het extra gezellig te maken, bakken de kinderen zelf iets lekkers, dat onder het praten – en vooral ook luisteren – wordt opgegeten.

Samenwerken en oplossingen bedenken

Kinderen leren in de les dat je met samenwerken verder komt dan met elkaar de loef afsteken en krijgen oog voor elkaars welzijn. Ze leren dat de eigen visie niet per se de beste is. Eens per week worden de leerlingen uitgedaagd om hun horizon te verbreden en situaties eens vanuit een andere hoek te bekijken. Zo kunnen de Deense kinderen straks volwassenen worden die effectief naar elkaar kunnen luisteren en vervolgens constructieve oplossingen kunnen bedenken. En daar wordt de wereld zeker een beetje mooier van.

Niet belonen en straffen

Het hele schoolsysteem in Denemarken is afgestemd op het principe dat straffen en belonen niet belangrijk is. Kinderen jonger dan dertien jaar krijgen nooit cijfers die ze vervolgens kunnen gaan vergelijken met hun klasgenoten. De Denen zijn veel meer van het aanmoedigen en ondersteunen van de eigen motivatie van het kind. Je krijgt als kind de kans om zelf dingen te ontdekken, maar er wordt wel aandacht besteed aan het effect van je acties op de ander. Jouw emotie mag er zijn maar die van de ander ook. En die kunnen in dezelfde situatie best verschillend zijn. Daar wordt over gesproken en dat past helemaal in het plaatje van het stimuleren en aanleren van empathie.

Ouders

Ook voor ouders ligt er een schone taak. In het boek The Danish Way of Parenting wordt de Deense opvoedstijl opgehangen aan het woord PARENT (ouder).

  • Play (het belang van intrinsiek gemotiveerd spel)
  • Authenticity (het belang van eerlijkheid en blijven leren en proberen)
  • Reframing (omdenken en positief realisme)
  • Empathy (rekening houden met elkaars gevoelens)
  • No Ultimatums (stop met onzinnig straffen)
  • Togetherness and Hygge (‘we’ instead of ‘me’)

Taalgebruik

Een belangrijk hulpmiddel daarvoor is taal. Het gedrag van ouders wordt door hun kinderen gekopieerd en daarom is taalgebruik erg belangrijk. Hoe beschrijf je anderen? Doe je dat invoelend of veroordelend? Als je anderen in het bijzijn van kinderen beschrijft als ‘stom’, ‘egoïstisch’ of ‘vervelend’ zullen zij dat overnemen. Je kunt echter ook proberen een manier te vinden om het gedrag van anderen te begrijpen zonder er een negatief label op te plakken. Achter het meeste gedrag zit immers een reden. Je kunt kinderen helpen om die reden te vinden en te begrijpen. “Misschien gedraagt je vriendje zich een beetje vervelend omdat hij moe is of honger heeft. “

Is Denemarken dan een soort van paradijs? Zonder ruzies, conflicten en problemen? Nee, dat is absoluut niet zo. Ook in Scandinavië is er sprake van toenemende intolerantie, zeker als het gaat om immigratie en integratie. Maar kinderen leren om samen te werken in plaats van alleen aan jezelf denken en om zonder oordeel te luisteren naar de ander, is een mooi uitgangspunt. Alle beetjes helpen.

Meer lezen over Denemarken? Lees dan hier het artikel Wat we van de Denen kunnen leren over geluk.

Deel dit artikel

Full 2
Culinaire routes
De leukste restaurants, de meest verfijnde smaken, de eerlijkste gerechten.
Full 2
Full 2
Fiets, wandel- en vaarroutes
Kom lekker in beweging en loop of fiets een mooie route!
Full 2
Full 2
Er op uit
Nederland is veelzijdiger dan je denkt. Laat het dagelijkse leven even achter je en geniet!
Full 2
Full 2
Schrijf mee
Vertel jij graag mooie verhalen? Schrijf dan mee met de redactie van 50+
Full 2
previous arrow
next arrow
Scroll naar boven
Scroll naar top